OWADY SPOŁECZNE
Spis treści
Owadami społecznymi nazywamy gatunki tworzące tzw. struktury społeczne. Żyją w grupach, które opiekują się młodymi, potomstwo pomaga swoim rodzicom, istnieje podział obowiązków oraz wspólnie bronią swojego terytorium. Wszystkie te działania mają na celu dobro grupy, a nie jednostki. Taki mechanizm wykształcił się ewolucyjnie, gdyż wspólne działanie wszystkich blisko spokrewnionych ze sobą osobników zwiększa szanse na przeżycie przynajmniej części potomstwa.
W zależności od wykształcenia struktur społecznych u gatunków owadów oraz stopnia ich zaawansowania możemy wyróżnić:
• owady podspołeczne (subsocial)
• owady gromadne (communal)
• owady niemal społeczne (quasisocial)
• owady półspołeczne (semisocial)
• owady właściwie społeczne (eusocial).
Owady właściwie społeczne, czyli eusocjalne
Eusocjalność to najwyższa wśród zwierząt forma organizacji społecznej. Gatunki eusocjalne nazywane są często prawdziwie społecznymi, w odróżnieniu od gatunków, które wytworzyły mniejszy stopień uspołecznienia. Do ich przedstawicieli należy niewiele gatunków owadów i są to m.in.:
• błonkówki
• niektóre osowate
• pszczoły
• wszystkie termity
• wszystkie mrówkowate
• chrząszcz Austroplatypus incompertus
• dziesięć gatunków mszyc z rodziny bawełnicowatych
• dwa gatunki australijskich wciornastków.
Owady eusocjalne charakteryzują się kilkoma wspólnymi cechami. Zwierzęta tworzą kolonie, najczęściej wieloletnie (ale termity i osy tworzą jednoroczne kolonie), składające się z co najmniej dwóch pokoleń, a osobniki wykonują pracę na rzecz kolonii. Wśród owadów widoczny jest podział na kasty, wynikający ze zróżnicowania morfologicznego i fizjologicznego. Można wyróżnić królową matkę (założycielkę kolonii), samce mające zapłodnić gotowe do rozrodu samice, robotnice, a także u niektórych gatunków żołnierze. U niektórych mrówek i termitów występuje polimorfizm robotnic w zależności od rodzaju wykonywanej pracy, w odróżnieniu od pszczół, u których robotnica w ciągu swojego życia wykonuje wszystkie niezbędne czynności. Osobniki w kolonii posiadają zdolność porozumiewania się między sobą np. mrówki „mową czułków”, „tańce” pszczół (to charakterystyczne poruszanie skrzydeł i odwłoka ma na celu przekazanie towarzyszom, gdzie mogą szukać nektaru i jak to miejsce znaleźć).
Najbardziej znanymi przedstawicielami owadów społecznych są mrówki. Są to owady kosmopolityczne, czyli występujące niemal na całej kuli ziemskiej. Wyróżniamy około 5 tys. gatunków tych owadów, z czego w Polsce występuje 80 z nich. Mrówki są organizmami prawdziwie społecznymi, tworzącymi klonie, w których występuje ścisła organizacja i podział obowiązków. Najliczniejszą grupę stanowią robotnice, których liczba może dochodzić nawet do setek tysięcy. Ich zadaniem jest zdobywanie pokarmu, karmienie młodych osobników, rozbudowa i obrona gniazda. Nie posiadają narządów rozrodczych ani skrzydeł. Najważniejszym osobnikiem w gnieździe jest królowa – założycielka kolonii. Liczba królowych w gnieździe jest różna w zależności od gatunku. Może być tylko jedna, a u niektórych gatunków jest ich nawet 1000. Jednak zwykle liczba ta mieści się w przedziale 10-30. Samce posiadają skrzydła, a ich zadaniem jest zapłodnienie samic w czasie rui, po czym umierają.
Mrówki mogą zagościć w naszych domach. Nie są niebezpieczne dla człowieka, ale mogą być uciążliwe i polować na smakołyki znajdujące się w naszych kuchniach. W łagodnych przypadkach wystarczą domowe sposoby na pozbycie się niechcianych mrówek, ale niekiedy konieczne będzie zastosowanie profesjonalnych środków i skorzystanie z usług firmy zajmującej się takimi problemami.
Więcej na temat mrówek i sposobów na pozbycie się ich z naszych domów i mieszkań znajdziecie Państwo w naszych innych artykułach pod linkami https://dobrzesprzatamy.pl/baza-wiedzy/36 oraz https://dobrzesprzatamy.pl/baza-wiedzy/12 !
Osa to gatunek błonkówki z rodziny osowatych. W Polsce występuje powszechnie od kwietnia do października. Osy żyją w społecznościach złożonych nawet z 7 tys. osobników. Społeczeństwo złożone jest zarówno z płodnych samic i samców, jak też niepłodnych robotnic. Wiosną królowa budzi się do życia i zaczyna szukać miejsca pod budowę gniazda. Najczęściej wybierane miejsca to nora w ziemi, dziupla w drzewie, strych czy otwór w pobliżu domu. Gniazda mają kształt kulisty, osiągając nawet 50 cm średnicy. Wnętrze wypełnione jest specjalnymi plastrami, w których znajdują się komory lęgowe. Pierwszy plaster budowany jest przez królową, a kolejne już przez robotnice. Zadaniem robotnic oprócz budowania gniazda jest także zdobywanie pożywienia oraz opieka nad potomstwem. Larwy dostają takie samo pożywienie jak dorosłe osobniki (np. gąsienice, muchówki, mniejsze motyle i inne owady). Jesienią określona liczba młodych dostaje specjalny pokarm, który pozwala im dojrzewać płciowo. Płodne osobniki kopulują z królową, która zapłodniona opuszcza na zimę gniazdo w poszukiwaniu nowego, a reszta owadów ginie. Królowa żyje aż 6 lat, robotnice około pół roku, a trutnie (samce) tylko kilka dni w okresie godowym. Osy w naszym ogrodzie czy w pobliżu naszego domu to ogromny problem. Osa potrafi użądlić wiele razy, a uczulenie na jej jad występuje stosunkowo często, doprowadzając nawet do poważnych reakcji ogólnoustrojowych w postaci np. wstrząsu anafilaktycznego. Używanie domowych sposób może nie być skuteczne i tylko rozdrażnić te owady. Dlatego jeśli w pobliżu naszego domu zauważymy gniazdo os, nie próbujmy usunąć go na własną rękę, ale skorzystajmy z usług profesjonalnej firmy, która dysponuje fachową odzieżą zabezpieczającą całe ciało oraz środkami owadobójczymi. Więcej na temat os i ich zwalczania znajdą Państwo w naszym innym artykule pod linkiem https://dobrzesprzatamy.pl/baza-wiedzy/5 .
Termity tak jak i wyżej wymienione mrówki i osy żyją w społecznościach o wysokiej organizacji. Liczba osobników w gnieździe może wynosić nawet kilka milionów. W odróżnieniu od mrówek, u termitów można wyróżnić zarówno królową i króla. Mają oni dobrze rozwinięte narządy rozrodcze i skrzydła, które tracą po locie godowym. Zadaniem „królewskiej” pary jest wydanie na świat jak największej liczby potomstwa. Niżej w hierarchii znajdują się robotnice, nie posiadające narządów rozrodczych i skrzydeł. Ich zadaniem jest opieka nad larwami, zdobywanie pokarmu, oraz budowa i naprawa gniazda. Kolejna ważna grupa w gnieździe to termity – żołnierze. Niezdolne do rozrodu i lotu są odpowiedzialne za ochronę, króla, królowej oraz młodych osobników. U niektórych gatunków termitów żołnierze są w stanie oddać życie w obronie swojego gniazda – łykają powietrze i pęcznieją, stając się barykadą dla atakujących drapieżników. Gniazda termitów tzw. termitiery osiągają wysokość 6 m, a wytrzymałością mogą przewyższać nawet beton. Budulcem są elementy tworzące ściółkę. Dzięki obecności pierwotniaków w przewodzie pokarmowym termitów, żywią się drewnem.
Wśród pszczołowatych występują zarówno gatunki samotnicze jak i społeczne. Przedstawicielami tych drugich są np. pszczoła miodna czy trzmiel. Tak jak i u innych owadów społecznych istnieje podział na kasty. Najliczniejszą grupą są robotnice, które opiekują się młodymi, szukają pożywienia czy budują gniazda. Następne w kolejności są trutnie, czyli płodne samce, których zadaniem jest zapłodnienie królowej. Królowa jest płodną samicą, która tworzy nowe kolonie. Pszczoły są pożytecznymi owadami. Podczas zbierania pyłu przyczyniają się do zapylania kwiatów. Dodatkową słodką korzyścią dla człowieka jest produkcja miodu – zdrowego zamiennika sklepowego cukru.
{{ 'Comments (%count%)' | trans {count:count} }}
{{ 'Comments are closed.' | trans }}