Osy

Widok osy na ulicy jest dość częstym widokiem. Codziennie widujemy je w pobliżu kwiatów, bazarków, słodyczy i w wielu innych miejscach. Wywołują w nas strach, panikę, lęk przed ugryzieniem.

Osa pospolita (łac.Vespula vulgaris) to gatunek błonkówki z rodziny osowatych. W Europie Środkowej występuje powszechnie od kwietnia do października. W Polsce jest gatunkiem pospolitym, również w miastach. Długość ciała osy pospolitej wynosi od 10 do 14 milimetrów u robotnic, od 16 do 18 milimetrów u królowych i od 13 do 15 milimetrów u samców. U os możemy wyróżnić głowę, tułów oraz odwłok. Osy posiadają charakterystyczne żółto-czarne zabarwienie, tworzące wzór różny w zależności od gatunku osy np. klasyczne żółto-czarne paski, czarne strzałki z żółtymi kropkami po bokach. Na głowie umieszczona jest para oczu złożonych, kilka oczek prostych oraz aparat gębowy. Ponadto rzucają się w oczy duże żuwaczki, które spełniają szereg ważnych funkcji. Osy przy ich pomocy są w stanie ciąć różny typ pokarmu np. twarde pancerze innych owadów czy kawałki mięsa lub słodkiej bułki. Żuwaczki służą też osom do zeskrobywania fragmentów drewna, które następnie jest używane do budowy gniazd. Osy należą do rzędu błonkówek, posiadają 2 pary błoniastych skrzydeł spiętych razem rzędem haczyków. Ciekawostką jest, że w czasie spoczynku, skrzydła te układają się wzdłuż ciała. Na zakończeniu odwłoka znajduje się żądło – naturalna broń os w razie zagrożenia.

Osy żyją w społecznościach złożonych nawet z 7000 osobników. Grupa kierowana jest przez królową os. Zimuje ona w ustronnych miejscach np. norze, pod liśćmi, na strychu itp. Wiosną królowa budzi się do życia i zaczyna szukać dogodnego miejsca na gniazdo. Osy budują swoje gniazda w miejscach niewidocznych dla naszego oka. Może to być norka w ziemi, dziupla w drzewie, strych lub otwór w pobliżu domu. Do budulca gniazda wykorzystywane jest spróchniałe drewno. Ma ono kształt kulisty, może osiągać nawet 50 cm średnicy ( niektóre źródła podają nawet 1 m średnicy). Wewnątrz gniazda znajduje się kilka plastrów, w których są komory lęgowe. Tam też dorastają larwy. W gnieździe znajduje się tylko jedno wejście. Królowa buduje tylko pierwszy plaster, pozostałe są tworzone przez robotnice.

Dorosłe osy odżywiają się pokarmami płynnymi. Może to być np. rozlany w naszym domu sok lub pozostawiony na widoku przejrzały owoc. Natomiast larwy mają zupełnie inny jadłospis. Jako młode formy życia potrzebują do swojego rozwoju białka zwierzęcego. Jest ono dostarczane im prze osy robotnice, które polują dla larw na muchówki, mniejsze motyle i inne owady. Nie pogardzą też kawałkiem wędliny, który zostawimy na stole czy blacie kuchennym.

Z nadejściem zimy wszystkie osy, oprócz zapłodnionej królowej giną. Królowa żyje około sześciu lat, robotnice około sześciu miesięcy, a trutnie tylko kilka dni.

Użądlenie przez osy – objawy i leczenie

W obecności osy nie wolno robić gwałtownych ruchów. Takie zachowania mogą ją drażnić, co może skutkować użądleniem. Dodatkowymi czynnikami drażniącymi dla os mogą być takie czynniki jak upał czy ostre zapachy np. intensywne perfumy. Osa żądli wiele razy aplikując zawsze po trochu jadu. Nie zostawia żądła w ciele ofiary, może je bez problemu wyjąć i odlecieć.

Uczulenie na jad os występuje stosunkowo często. Jad osy jest zbliżony składem do jadu pszczół, więc jeśli mamy uczulenie na jad pszczół jest prawdopodobne, że na jad os również. Objawy alergiczne mogą być różnie nasilone. Od miejscowego bólu, obrzęku i zaczerwienienia do poważniejszych reakcji ogólnoustrojowych u osób uczulonych np. w postaci wstrząsu anafilaktycznego, który bez szybkiej pomocy medycznej może zakończyć się zgonem. Przez to, że osa podczas użądlenia aplikuje tylko część swojego jadu, to u dorosłych nieuczulonych osób potrzeba kilkaset użądleń, aby wywołać śmierć. Natomiast u dzieci, starszych osób i uczulonych tych użądleń potrzeba znacznie mniej.

Jak można pozbyć się os?

Osy w ogrodzie i w pobliżu naszych domów to ogromny problem wielu z nas. Likwidacja os jest skomplikowana i często wymaga fachowej pomocy. Zgodnie zobowiązującym prawem usuwanie gniazd os z pomocą strażaków, jest możliwe tylko wtedy, gdy znajdują się one w miejscu publicznym. W innym przypadku straż pożarna może odmówić nam pomocy. Zatem w naszych rękach jest zadbanie o swoją posiadłość. Używanie domowych środków bardzo często jest nieskuteczne, a tylko drażni te agresywne z natury owady. Nie wolno oblewać gniazda wodą, kwasem solnym czy innymi substancjami chemicznymi. Ponadto pamiętajmy o jednej ważnej rzeczy. Wielu z nas nie wie, że jest uczulonych na jad os, zatem próba usuwania ich gniazd na własną rękę może skończyć się tragicznie. Na rynku jest dostępnych mnóstwo środków przeciwko owadom błonkoskrzydłym, ale przy usuwaniu całych gniazd wykazują niską skuteczność. Dlatego powinniśmy prosić o fachową pomoc specjalistów, którzy dysponują odpowiednią odzieżą zakrywającą szczelnie ciało i twarz, a także silnymi środkami chemicznymi pozwalającymi na skuteczne uporanie się z tymi owadami.

Kilka ciekawostek o osach na sam koniec

1. Niektóre z os piją sfermentowany sok z owoców, dzięki czemu upijają się  nawet do nieprzytomności.
2. W figach można znaleźć martwe osy. Osy wchodzą w dojrzałe figi, składają tam jaja, a następnie umierają wewnątrz owocu.
3. W gniazdach os nie znajdziemy miodu, w przeciwieństwie do pszczół. 
4. Zdarzają się osy samotnice, natomiast pszczoły żyją zawsze w stadach.