CYKLON B

Cyklon B jest środkiem dezynfekcyjnym składającym się z grudek ziemi okrzemkowej objętości 1 cm3 nasyconej ciekłym cyjanowodorem, który w temperaturze 27 st. C uwalniał się do postaci gazowej. Cyjanowodór jest nieorganicznym związkiem składającym się z wodoru, węgla i azotu. Ma postać cieczy o nieprzyjemnym zapachu gorzkich migdałów. W przyrodzie jest obecny m.in. w gorzkich migdałach, pestkach moreli i brzoskwini. Jest silnie toksyczny dla człowieka. Śmiertelna dawka dla osoby o wadze 60 kg wynosi tylko 50-60 mg. Człowiek oddychający powietrzem o zawartości 1% HCN umiera natychmiast.
Trujące działanie HCN polega na zahamowaniu oddychania śródkomórkowego poprzez blokadę enzymów oddechowych w komórce i do uduszenia się niektórych ośrodków mózgowych. Powstające w organizmie jony cyjankowe łączą się jonami Fe3+ i silnie hamują układ enzymatyczny oksydazy cytochromowej. W rezultacie dochodzi do zablokowania przenoszenia tlenu z oksyhemoglobiny do tkanek (krew żylna przy zatruciu cyjankami ma jasnoczerwony kolor, co normalnie jest charakterystyczne dla krwi tętniczej).
Objawy zatrucia cyjanowodorem są różne w zależności od przyjętej dawki. Przy małych ilościach przyjętej trucizny występują wymioty, podrażnienia błon śluzowych gardła i dróg oddechowych, światłowstręt, łzawienia, ślinotok, bóle głowy, szum w uszach, duszność. Większe dawki są śmiertelne, a zwłoki zatrutego mają różową barwę skóry oraz pokryte są jasno lub ciemnoczerwonymi plamami. We wszystkich narządach widoczne są liczne drobne krwawienia z błon surowiczych.

Trochę historii…
Cyklon B został wynaleziony przez Fritza Habera, niemieckiego chemika żydowskiego pochodzenia, który musiał emigrować z Niemiec w 1933. Środek był produkowany w czasie I wojny światowej przez TASCH (Technischer Ausschuss für Schädlingsbekämpfung – Komisję Techniczną ds. Walki ze Szkodnikami) jako skuteczny środek do odwszawiania mundurów i bielizny żołnierzy powracających z frontu. Powojnie TASCH została przekształcona w spółkę Degesch. W latach XX. udziały przejął koncern chemiczny Degussa, który opatentował proces produkcji cyklonu B w granulkach. Początkowo cyklon B był powszechnie stosowany jako insektycyd w pralniach chemicznych. Podczas II wojny światowej większość cyklonu B była stosowana w obozach koncentracyjnych jako tani i skuteczny środek insektycyd do odwszawiania odzieży więźniów i zapobiegania epidemiom tyfusu. Jako środek przeciw ludziom po raz pierwszy został użyty w 1940 roku w obozie Buchenwald. Użycie trucizny w komorach gazowych było najbardziej rozpowszechnione w KL Majdanek i Auschwitz-Birkenau. Cyklon B, podobnie jak do pozostałych niemieckich obozów koncentracyjnych na wschód od Łaby, dostarczała Testa (spółka córka firmy Dessau) i pochodził on z fabryki w Dessau.

Substancja produkowana dla potrzeb komór gazowych była na zlecenie SS pozbawiona środka zapachowego mającego ostrzegać o niebezpieczeństwie i była objęta ścisłą tajemnicą (puszki z trucizną oznaczano nadrukiem Vorsicht, ohne Warnstoff! – „Uwaga, bez środka ostrzegawczego!”) . Ze względu na łatwość ulatniania się trucizny, cyklon B był dostarczany w specjalnych, metalowych puszkach. Według danych na oficjalnej stronie Muzeum Auschwitz-Birkenau ofiarami komór gazowych z cyklonem B stało się ponad milion ludzi, z czego większość stanowili Żydzi. Po zakończeniu II wojny światowej dyrektorom Testy trybunał wojenny udowodnił świadomą współpracę przy produkcji cyklonu B mającego służyć do zabijania ludzi w komorach gazowych i skazał na śmierć przez rozstrzelanie.