INWAZJA GATUNKÓW ZWIERZĄT
Spis treści
- Wstęp
- Karaczan brazylisjki
- Karaczan madagaskarski
- Komary
- Papugi
- Zółw ozdobny
- Szakal
- Pluskwiak śródziemnomorski
- Tropikalne kleszcze
- Tarantula Ukraińska
- Modliszki
Karaczan brazylijski (Blaberus craniifer) jest jednym z gatunków karaczanów. Występuje tu wyraźny dymorfizm płciowy. Samice są większe od samców i osiągają nawet 8 cm długości. Nimfy są ciemnobrązowe. Karaczany pierwotnie występują na terenie Ameryki Południowej i Środkowej, głównie w Brazylii. Są owadami o nocnej i zmierzchowej aktywności, żyjące w ściółce. Nie potrafią latać. Są wszystkożerne. Po 3-4 tygodniach od złożenia jaj wylęgają się nimfy o długości 7 mm. Jest to gatunek często trzymany w domowych hodowlach, skąd zdarzają się ucieczki. Na razie owady te nie są w stanie przetrwać polskiej zimy, ale wraz z ociepleniem klimatu to się może zmienić.
Innym z gatunków karaczanów coraz częściej spotykanym w Europie jest karaczan madagaskarski. Dość często występuje w hodowlach domowych ze względu na swoje ubarwienie. Posiada czarnobrązowe ciało, brązowy odwłok i nie ma skrzydeł. Odznacza się wyraźnym dymorfizmem płciowym. Samiec ma na przedpleczu wyrostki w formie tępo zakończonych rogów. Karaczany madagaskarskie osiągają większe rozmiary od naszych rodzimych gatunków, ich długość wynosi średnio 6 – 8 cm (samice są większe). Pierwotnie występuje w lasach deszczowych Madagaskaru. Również jest wszystkożerny. Wykazuje aktywność nocą.
Komar jest gatunkiem kosmopolitycznym tzn. występuje powszechnie na Ziemi od Arktyki aż po strefę podzwrotnikową. Obecne zmiany klimatyczne sprawiają, że zasięg poszczególnych gatunków komarów ulega zmianom. Owady obecne do tej pory wyłącznie w ciepłych strefach klimatycznych rozszerzają sukcesywnie swój obszar występowania na północ, powodując zagrożenie chorobami, które jak dotąd nie były obecne na naszym kontynencie.
Naukowcy szacują, że patogeny przenoszone przez komary są przyczyną nawet 2 mln zgonów rocznie. To zatrważająca liczba, a komary są uznane za najbardziej śmiertelny gatunek zwierzęcia na świecie. Dla porównania groźne w naszej świadomości rekiny powodują kilkanaście zgonów rocznie.
W Polsce i Europie pospolity jest komar brzęczący, komar widliszek oraz Theobaldia annulata i inne. Na świecie występuje około 3,5 tys. gatunków komarów. Wiele z nich przenosi groźne dla życia i zdrowia choroby np. malarię, gorączkę denga, tularemię, żółtą febrę, gorączkę doliny Rift i filariozę.
Jednym z tropikalnych gatunków komara jest komar tygrysi, zwany azjatyckim. Komar azjatycki pierwotnie pochodzi z Azji Południowo-Wschodniej, skąd migrował w kierunku Półwyspu Indyjsko-Malajskiego i wysp Oceanu Indyjskiego. Handel międzykontynentalny i postępujące zmiany klimatyczne spowodował rozprzestrzenianie się tego groźnego i inwazyjnego gatunku na całym świecie. Pierwsze doniesienie na temat komara tygrysiego w Europie miało miejsce w Albanii w 1979 roku, Aktualnie odnotowano jego obecność na prawie wszystkich kontynentach i stanowi on realne zagrożenie dla lokalnych ekosystemów i zdrowia ludzi.
Kilkukrotnie pojawiały się informacje o obecności komara tygrysiego na terenie Polski, ale nie zostały one potwierdzone. Możemy się jednak spodziewać, że w wyniku ocieplenia klimatu również w naszym kraju pojawi się ten gatunek komara.
Skąd nazwa „komar tygrysi”? Odnosi się ona do charakterystycznych jasnych pasków na ciemnym odwłoku komara. Osobniki komara azjatyckiego są większe niż polskie komary, osiągają długość od 2 do 10 mm. Gatunek Aedes albopictus cechuje znaczna agresywność i inwazyjność. Umiejętność szybkiej adaptacji do nowych warunków to cecha, która pozwala mu na szybką ekspansję nowych terenów. Miejsca lęgowe komara tygrysiego mogą obejmować naturalne zbiorniki wodne, mokradła czy sztuczne zbiorniki wodne. Obecnie występuje też na wielu obszarach miejskich.
Tak jak inne komary żywi się krwią, atakuje człowieka lub dzikie zwierzęta. Największą aktywność wykazuje wczesnym rankiem. Jaja komarów są odporne na suszę – stanowi to duży problem w walce z tymi szkodnikami.
Ukąszenie przez komara azjatyckiego stanowi zagrożenie dla człowieka, gdyż przenosi on aż 26 wirusów z rodziny Flaviviridae oraz Togaviridae. Ponadto może być wektorem groźnych chorób takich jak: gorączka denga, gorączka Zachodniego Nilu, końskie zapalenie mózgu, japońskie zapalenie mózgu, zmiany wywołane wirusem Zika oraz dirofilarioza (wywoływana przez nicienia Dirofilaria).
Jak chronić się przed komarem tygrysim?
Ze względu na ryzyko zarażenia się groźnymi drobnoustrojami chorobotwórczymi warto stosować działania zapobiegawcze, które mają na celu chronić przed ich ukąszeniem:
- stosowanie środków odstraszających owady
- montowanie w oknach i drzwiach moskitier
- stosowanie odpowiedniego ubioru i nakrycia głowy
- obszary naturalnego występowania gatunku komara tygrysiego mogą być pryskane permetryną, cyflutryną, deltametryną, diflubenzuronem lub preparatami z bakteriami Bacillus thuringiensis, które są chorobotwórcze względem komara tygrysiego
- na terenach endemicznego ich występowania należy unikać przebywania w miejscach lęgowych komarów, szczególnie wczesnym rankiem i późnym popołudniem
- podróżujące osoby powinny stosować się do międzynarodowych regulacji oraz stosować zalecane szczepienia ochronne
- zasiedlanie zbiorników wodnych rybami, które żywią się larwami komarów.
Ciekawostką jest, że naukowcy próbują dokonywać manipulacji genetycznych np. wprowadzać do środowiska sterylne i wolne od patogenów samce.
Sztandarowym przykładem gatunku, którego inwazję można wiązać z ociepleniem klimatu jest papuga. Wydawać by się mogło, że te ptaki żyją tylko w tropikalnym klimacie i nie są przystosowane do życia w naszym klimacie. Kilka gatunków papug wykorzystało okazję, jaką przyniosły ciepłe zimy w naszym rejonie geograficznym. Najbardziej ekspansywna jest Aleksandretta obrożna, która pierwotnie występuje na Sri Lance oraz w Afryce. Ten gatunek papugi świetnie przystosował się do chłodniejszych klimatów, wyrządzając przy tym szkody w miejscowych ekosystemach. Zajmuje dziuple rodzimym ptakom, pozbawiając ich schronienia. W wielu krajach populacje Aleksandretty osiągnęły pokaźne rozmiary. Dla przykładu w okolicach Londynu ich liczba wynosi nawet 10 tys, a w Belgii czy Holandii aż 14 tys. W Polsce dotychczas były obserwowane pojedyncze przypadki.
Podobnie jak papugi żółwie ozdobne były sprowadzane przez hodowców jako zwierzęta domowe, lecz wiele z nich dostało się do naturalnych zbiorników wodnych. Nie jest to dobra sytuacja dla naszych rodzimych ekosystemów. Żółwie ozdobne konkurują o terytorium z europejskim żółwiem błotnym. Ponadto są bardzo żarłoczne i zanieczyszczają wody swoimi odchodami. Niestety zaczęły rozmnażać się na południu Europy m.in. we Francji i Włoszech. W Polsce, jeśli zmiany klimatu będą postępować nadal tak szybko, to i u nas żółwie ozdobne będą w stanie się rozmnażać.
Jedynym gatunkiem szakala występującym poza Afryką jest szakal złocisty. Jego naturalnym obszarem występowania jest pas ciągnący się od Bałkanów po kraje Półwyspu Arabskiego, Bliskiego Wschodu, aż po kraje dalszej Azji. Począwszy od XIX w. szakal złocisty zaczął przenikać na kolejne obszary europejskie oraz na wschód od europy, dochodząc aż do Kaukazu. Teraz spotyka się go na terenie niemalże całej Europy. Pierwsze obserwacje szakala złocistego w Polsce datuje się na 2015 r.
Szakal jest drapieżnikiem, należącym do rodziny psowatych. Jest mniejszy od wilka, ale większy od lisa. Osiąga wagę około 7-15 kg. Żyją samotnie lub w parach, rzadziej w mniejszych grupach. Są wszystkożerne, chętnie polują na mniejsze zwierzęta np. zające, ptaki gniazdujące na ziemi czy gryzonie. Szacuje się, że mogą stanowić konkurencję dla europejskich lisów. Ich migracja jest najprawdopodobniej związana ze zmianami klimatycznymi i ociepleniem klimatu.
Pluskwiak śródziemnomorski pierwotnie zamieszkuje kraje w obrębie basenu Morza Śródziemnego. Należy do rodziny zwińcowatych i jest największym przedstawicielem swojego rodzaju. Ma długość około 4,5 – 6 mm, przy czym samce są mniejsze od samic. Owady mają czarne ciało z czerwonym brzuchem, biało-czerwono-czarne skrzydła oraz długie czułki. Samice na wiosnę składają jaja w zagłębieniach kory. Owady są wrażliwe na niższe temperatury, przy temperaturach dochodzących do -15 st. Celsjusza.
Ze względu na postępujące ocieplenie klimatu, granica występowania pluskwiaka stale przesuwa się na północ. Łagodne zimy, pozbawione mrozów, sprawiają, że owad ten stale przesuwa zasięg swojego występowania na północ. W Polsce pierwszy raz zaobserwowano pluskwiaki w 2016 r. Spotyka się je w ogromnych grupach złożonych nawet z kilku tysięcy osobników. Najczęściej żerują na lipach, ale można je zobaczyć także na topolach, platanach i kasztanowcach. Skupiają się na pniach drzew, gdzie zimują, tworząc skupiska o kształcie podobnym do litery V. Żerowanie pluskwiaków powoduje uszkodzenie drzew, zwiększenie podatności na choroby, wysysanie soków prowadzi do wysychania liści. Pluskwiaki śródziemnomorskie mogą wlatywać do mieszkań, jednak są roślinożercami i nie stwarzają zagrożenia dla ludzi.
W Europie w ostatnim czasie na terenie Niemiec zauważono gigantyczne, tropikalne kleszcze z rodzaju Hyalomma. Najprawdopodobniej dotarły tu wraz z ptakami. Jeszcze kilka lat temu były obserwowane tylko w naprawdę gorących rejonach Europy: Hiszpanii, Włoszech i wokół basenu Morza Śródziemnego. Są pokryte pomarańczowymi paskami i mają średnicę około dwóch centymetrów, są zatem znacznie większe od kleszczy europejskich, nawet 5-krotnie. Egzotyczne pasożyty chętnie żywią się krwią dużych ssaków np. koni. Polują również na ludzi i w przeciwieństwie do naszych rodzimych gatunków kleszczy, nie siedzą w trawie, czekając na przechodzącego ssaka, tylko mogą w poszukiwaniu żywiciela przejść odległość nawet 100 metrów. Tropikalne kleszcze, podobnie jak europejskie mogą wywołać boreliozę oraz kleszczowe zapalenie mózgu, a ponadto tzw. gorączkę kleszczową.
Jak usunąć kleszcza?
Jeśli na naszym ciele zauważymy kleszcza, powinniśmy spróbować usunąć go pęsetą lub specjalnym zestawem dostępnym w aptece. Nie wolno smarować kleszcza np. tłuszczem, alkoholem, wykręcać go czy zdrapywać. Takie działania drażnią tylko pajęczaka i powodują, że wydziela jeszcze więcej śliny i wymiocin, co zwiększa ryzyko zakażenia drobnoustrojami chorobotwórczymi.
Tarantula ukraińska nazywana inaczej południoworosyjską lub tatarską jest największym pająkiem występującym w Europie. Jest zagrożona wyginięciem i została wpisana do Czerwonej Księgi Zwierząt. Jej odwłok mierzy około 3-4 cm, ale zdarzają się większe okazy mierzące 6 cm długości. Grzbiet jest barwy ciemnoszarej lub czarnej z widocznym jasnym pasem. Tarantula ukraińska posiada aż 3 pary oczu. Jedna większa para służy jako pomoc w czasie polowania, a pozostałe dwie mniejsze biorą udział w detekcji światła w otoczeniu. Najważniejszy narząd tarantuli - aparat jadowy, składa się z pary gruczołów jadowych i masywnych szczękoczułków zakończonych ruchomymi kolcami jadowymi.
Tarantula zasiedla głównie suche tereny trawiaste. Większość swojego życia spędza w podziemnych norach. W nocy rozpoczyna polowanie z ukrycia. Chowa się w pobliżu wejścia do podziemnej pułapki i czeka na zdobycz. Najczęściej poluje na różnego rodzaju owady, wbijając w nie swój aparat jadowy i wstrzykując dawkę jadu, aby następnie wciągnąć je do nory i zjeść. Toksyna rozpuszcza wnętrze owadów, a tarantula wysysa je, odrzucając pusty chitynowy szkielet ofiary.
Smutny los samców
Samce tarantuli ukraińskiej nie budują nor, polują aktywnie, przemieszczając się w terenie. Samica pająka zwabia na gody samce, wystawiając na zachętę swoje ofiary. Niestety czeka ich smutny los. Po zakończonej kopulacji uciekają pospiesznie lub są zjedzone przez żarłoczną samicę pająka. Zapłodnione samice składają nawet 450 jaj w okresie letnim. Następnie po około 3 tygodniach wylęgają się z nich młode osobniki, które żyją w grupie wędrując z matką usadowione na jej plecach.
Tarantula ukraińska preferuje obszary trawiaste, stepowe, o charakterze pustynnym. Lubi tereny z piaszczystą glebą i rzadką roślinnością, również pastwiska zwierząt, gdzie nie ma wysokich traw, które utrudniają jej poruszanie się.
Czy jad tarantuli ukraińskiej jest niebezpieczny dla człowieka?
Tarantula ukraińska uchodzi za agresywny gatunek pająka. Może ukąsić, gdy ją przestraszymy lub nadepniemy. Jest zdolna nawet skoczyć na człowieka i aktywnie zaatakować. Jad pająka zawiera toksynę wywołującą hemolizę, czyli rozpad krwinek czerwonych, jednak jej ilości są na tyle małe, że nie wywołuje zagrożenia zdrowia i życia człowieka. Ugryzienie tarantuli jest jednak bolesne i zostawia po sobie zaczerwienienie oraz opuchliznę.
Tarantula ukraińska pierwotnie występowała na terenach Azji m.in. północnej części Chin oraz Rosji. Obecnie ocieplanie klimatu sprzyja zwiększaniu areału pająka. Pierwsze doniesienia o zajmowaniu przez nią nowych terenów pojawiły się w 2008 r. Gatunek zaczął rozmnażać się w szybkim tempie na obszarach zalewowych ukraińskich rzek, a od kilku lat obserwowany jest również we wschodniej części Polski.
CIEKAWOSTKA! Nazwa „tarantula” pochodzi z miejsca Tarano we Włoszech. Zgodnie z miejscową legendą ugryzienia tych pająków miały powodować u ludzi i zwierząt niemożliwą do zwalczenia chęć tańczenia.
Modliszki to owady pierwotnie występujące w strefie tropikalnej i subtropikalnej. Ich nazwa nie jest przypadkowa – zawdzięczają ją od przyjmowanej pozycji, przypominającej osobę z rękami złożonymi do modlitwy. Przez ocieplenie klimatu modliszki coraz częściej występują w naszym kraju. Są gatunkiem zagrożonym wyginięciem i jeśli spotka się tego owada np. w mieszkaniu należy złapać go do słoika i wypuścić na zewnątrz.
Posiadają ruchliwą głowę z parą apozycyjnych oczu. Skrzydła są błoniaste. Modliszka jest drapieżnikiem. Czasami występuje kanibalizm. W części przypadków samica po kopulacji zjada samca, jednak musi wystąpić kilka czynników, aby się tak stało: mało pożywienia w otoczeniu, sezon godowy się skończył, a samic podchodzi do samicy od przodu, a nie tyłu.
{{ 'Comments (%count%)' | trans {count:count} }}
{{ 'Comments are closed.' | trans }}